Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Organy Unii Europejskiej wprowadzają regulacje dla wszystkich krajów Unii nie tylko w zakresie ochrony dóbr niematerialnych jak dane osobowe (słynne rozporządzenie zwane potoczne RODO), prawa autorskie czy przemysłowe, ale również w zakresie przeciwdziałania bardziej materialnym zagrożeniom. Przykładami takich zagrożeń są chociażby działania zorganizowanych grup przestępczych czy organizacji terrorystycznych.

Dyrektywa dot. dokumentacji przedsiębiorców

Przykładem takiej regulacji jest między innymi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 25 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, zwana potocznie IV dyrektywą AML. Nie są to regulacje nowe, ale skutki wdrażania dyrektywy do polskiego porządku prawnego przedsiębiorcy odczują w części dopiero teraz.

Poza koniecznością dostosowania wewnętrznej dokumentacji u przedsiębiorców, których wymienia ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w postaci stosownych instrukcji oraz reguł postępowania, wspomnianą ustawą utworzono Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (zwany dalej CRBR).

Dane w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych

Nazwa rejestru w niezbyt szczególny sposób oddaje rzeczywisty cel Rejestru, którym jest gromadzenie informacji o osobach, które w sposób bezpośredni lub pośredni zarządzają podmiotem. Co to oznacza? W rejestrze będą widniały dane osób, które posiadają udziały np. w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bądź pełnią funkcję zarządczą w spółce, np. prezesi zarządów.

Co do zasady obowiązkowi zgłoszenia do CRBR podlegają beneficjenci następujących podmiotów:

1. Spółek jawnych,
2. Spółek komandytowych,
3. Spółek komandytowo – akcyjnych,
4. Spółek z ograniczoną odpowiedzialnością,
5. Spółek akcyjnych (z wyłączeniem publicznych spółek akcyjnych),
6. Prostych spółek akcyjnych, jednakże regulacja umożliwiająca tworzenie prostych spółek akcyjnych wejdzie w życie dopiero w dniu 1 marca 2021 r.

Krąg podmiotów zobowiązanych to nie wszystko. Konieczne jest jeszcze precyzyjne określenie osób, których dane mają być ujawnione w rejestrze. Jak zostało to już wspomniane, będą to w szczególności udziałowcy czy prezesi zarządów, jednakże ustawa jest w tej kwestii dużo bardziej precyzyjna. Ze względu na obszerność katalogu nadmienić należy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 wspomnianej już ustawy z dnia 1 marca 2018 r., beneficjentem rzeczywistym jest w szczególności osoba fizyczna, która pośrednio lub bezpośrednio kontroluje dany podmiot lub ma możliwości wywierania wpływu na decyzje lub podejmowane czynności, lub które w imieniu podmiotu nawiązują stosunki gospodarcze.

W praktyce będą to wspomniani prezesi zarządów, jak i członkowie zarządów spółek. W przypadku spółek osobowych będą to dodatkowo wszyscy wspólnicy, natomiast w przypadku spółek kapitałowych – wspólnicy posiadający więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji spółki. Co więcej beneficjentem rzeczywistym jest też osoba fizyczna posiadająca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym podmiotu (trzeba tutaj zwrócić uwagę np. na uprzywilejowanie udziałów co do głosu), jak i osoba fizyczna, która sprawuje kontrolę nad podmiotem posiadającym więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji innej spółki, lub posiadająca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym innej spółki.

Obowiązek zgłoszenia do rejestru

Jak widać konieczność wpisu do rejestru będzie również zachodzić w przypadkach, gdy udziałowcem lub akcjonariuszem jest inny podmiot, a nie tylko osoba fizyczna. Powyższy opis wydaje się dość skomplikowany, jednakże zgodnie ze wspomnianą zasadą, wpisowi podlegają osoby, które w jakikolwiek sposób kontrolują albo mają wpływ na podejmowanie decyzji przez dany podmiot.

Znamy już podstawę powstania rejestru. Wiemy jaki jest krąg osób, których dane muszą znaleźć się w rejestrze. Ale jak to wszystko wygląda w praktyce?

Funkcjonowanie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych

CRBR funkcjonuje od dnia 13 października 2019 r. Spółki utworzone po tym dniu mają obowiązek zgłosić dane dotyczące osób fizycznych w terminie 7 dni od dnia zarejestrowania spółki, czyli wpisu do Rejestru przedsiębiorców KRS. Jest to również ogólna zasada wynikająca z ustawy. Również w terminie 7 dni zgłoszenia muszą dokonać spółki, które aktualizowały dane w KRS.

Odmiennie natomiast wygląda sytuacja w przypadku podmiotów, które zostały wpisane do Rejestru przedsiębiorców przed dniem 13 października 2019 r. Zgodnie z art. 195 ustawy z dnia 1 marca 2018 r., spółki te są zobowiązane do zgłoszenia danych do CRBR w terminie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia funkcjonowania rejestru, czyli od dnia 13 października 2019 r.

Ważne! Formalnie w ustawie jako ostateczny termin zgłoszenia został wskazany dzień 13 kwietnia 2020 r., jednakże w związku z wprowadzeniem stanu epidemii, zgodnie z komunikatem wystosowanym przez Ministerstwo Finansów, ostateczny termin zgłoszenia danych do CRBR to lipiec 2020 r. Niestety komunikat w żaden sposób nie określa precyzyjnie dnia zgłoszenia, w związku z czym bezpieczniej będzie przyjąć, że jest to dzień 1 lipca 2020 r.

W zgłoszeniu beneficjenta rzeczywistego należy podać dane podmiotu, czyli spółki (nazwę, formę organizacyjną, siedzibę, numer KRS oraz numer NIP), jak i następujące dane osoby fizycznej:

1. Imię i nazwisko,
2. Obywatelstwo,
3. Państwo zamieszkania,
4. Numer PESEL albo datę urodzenia, jeżeli ktoś numeru PESEL nie posiada,
5. Informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Zakres wskazanych wyżej danych jest dość kontrowersyjny, tym bardziej, że rejestr jest jawny. W projekcie ustawy dodatkowo wymieniany był adres zamieszkania osoby fizycznej, na szczęście z tej informacji zrezygnowano. Pojawia się w tej kwestii oczywista wątpliwość dotycząca sposobu ochrony podawanych danych, niestety ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych szczególnych rozwiązań.

Zgłoszenie do rejestru

Zgłoszenia danych dokonuje się jedynie w formie elektronicznej i mogą to zrobić jedynie osoby uprawnione do reprezentacji spółki zgodnie z umową lub statutem. Ustawa nie przewiduje możliwość dokonania zgłoszenia przez pełnomocnika, jednakże może to być prokurent, jeżeli umowa lub statut przewiduje możliwość ustanowienia prokurenta.

W związku z faktem, że zgłoszenie danych osoby fizycznej jest obowiązkiem, ustawa z dnia 1 marca 2018 r. przewiduje sankcje za niedopełnienie tego obowiązku. Są to, należy podkreślić, sankcje dotkliwe. Zgodnie z art. 153 za niedopełnienie obowiązku zgłoszenia do CRBR na spółkę może zostać nałożona kara pieniężna do wysokości 1.000.000 zł.