Obowiązkiem lekarzy jest udzielanie świadczeń zdrowotnych. Równocześnie przysługuje im jednak prawo do odmowy i odstąpienia od leczenia pacjenta. W jakiej sytuacji lekarz może odmówić udzielenia świadczeń zdrowotnych? Jakie są podstawy prawne dla tego typu decyzji? Czy w obliczu odmowy leczenia na lekarzu spoczywają dodatkowe obowiązki?
W jakiej sytuacji lekarz może odmówić leczenia?
Prawo do odmowy leczenia przez lekarza wynika bezpośrednio z ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku. Lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta tylko w sytuacji, gdy zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej nie powoduje niebezpieczeństwa utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Jeżeli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć lub odstąpić od leczenia, jeżeli istnieją poważne ku temu powody i dopiero po poinformowaniu o swojej decyzji przełożonego i uzyskaniu jego zgody.
Na jakiej podstawie lekarz może odstąpić od leczenia pacjenta?
Lekarz może odstąpić od obowiązku udzielenia świadczeń zdrowotnych między innymi w sytuacji, gdy:
- jest przekonany, iż nie posiada wystarczających kwalifikacji do leczenia pacjenta,
- wyczerpał dostępne mu metody lecznicze,
- znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, która czyni go niezdolnym do sprawowania należytej opieki nad pacjentem,
- jego stan fizjologiczny lub psychiczny nie pozwala na efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych,
- pozostaje w związku emocjonalnym z pacjentem,
- doświadczył agresji werbalnej lub fizycznej ze strony pacjenta bądź jego bliskich,
- pacjent uchyla się od płatności przez pacjenta w wypadku świadczeń odpłatnych.
W praktyce odmowa i odstąpienie od leczenia może nastąpić w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jak wskazano w art. 7 Kodeksu Etyki Lekarskiej. Obowiązujące prawo nie definiuje jednak powyższych sytuacji i nie wymienia uzasadnionych powodów nieudzielenia świadczeń zdrowotnych. Oznacza to, że każdy przypadek musi być oceniany indywidualnie, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności towarzyszących.
W jaki sposób lekarz powinien zakomunikować odmowę leczenia?
Artykuł 38 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty mówi, iż w wypadku odstąpienia od leczenia lekarz ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej pacjenta i przedstawić uzasadnienie swojej decyzji.
Ponadto, w wypadku odstąpienia od leczenia, lekarz ma obowiązek uprzedzić o tym pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego dostatecznie wcześnie i dodatkowo wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym.
Kiedy lekarz nie może odmówić i odstąpić od leczenia?
Zgodnie z artykułem 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej, odmowa leczenia przez lekarza nie może być umotywowana wiekiem, płcią, rasą, wyposażeniem genetycznym, narodowością, wyznaniem, przynależnością społeczną, sytuacją materialną ani poglądami politycznymi pacjenta.
Czym jest klauzula sumienia?
Na klauzulę sumienia powołują się lekarze, którzy powstrzymują się od wykonywania świadczeń zdrowotnych sprzecznych z wyznawanymi przez nich zasadami etycznymi i moralnymi. Podstawę do odmowy leczenia z powodu jego niezgodności z sumieniem lekarza zapewnia artykuł 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Należy przy tym pamiętać, iż klauzula sumienia nie obowiązuje w sytuacji, gdy zwłoka w wykonaniu świadczenia zdrowotnego może spowodować bezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia.
Podobnie do odmowy i odstąpienia od leczenia wynikających z innych przesłanek, tak i przy powołaniu się na klauzulę sumienia lekarz ma obowiązek odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego pisemnego poinformowania swojego przełożonego.
Odmowa leczenia przez lekarza – kiedy warto skonsultować się z wyspecjalizowaną kancelarią prawną?
Jeżeli istnieje podejrzenie, że lekarz odmówił lub odstąpił od leczenia w sposób niezgodny z prawem, a więc w sytuacji ryzyka utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia bądź z pobudek wskazujących na dyskryminację pacjenta, sprawę warto skonsultować z adwokatami specjalizującymi się w prawie medycznym – zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią Prawną Wegner Kostka, gdzie świadczymy kompleksową pomoc w tym zakresie.
